Zaplanowany urlop w pracy oznacza tylko jedno – zbliżają się wielkimi krokami upragnione wakacje. Po ciężkim półroczu intensywnych aktywności zarówno zawodowych, jak i prywatnych, nadszedł czas na zasłużony odpoczynek, aby naładować baterie na kolejne wyzwania. Jednakże, aby móc doświadczyć tego relaksu, konieczne jest dokładne zaplanowanie wypoczynku od A do Z. Tutaj mogą się pojawić pierwsze trudności, gdyż najczęściej na wakacje wybieramy się z najbliższymi, co skłania nas do wyboru miejsca odpoczynku drogą demokracji. Dodatkowo, urlop zależy od dostępnych środków finansowych oraz od zaplanowania atrakcji, z których zamierzamy skorzystać. Wszystko to może generować stres związany z odpowiednią organizacją oraz obawę spowodowaną myślami, czy tegoroczne wakacje będą udane i satysfakcjonujące. Z każdym dniem zbliżającego się wyjazdu stres rośnie, a zamiast cieszyć się wizją odpoczynku w wybranym przez siebie miejscu, zaczynamy rozmyślać nad pogodą, koniecznością zabrania odpowiednich rzeczy na każdą możliwą temperaturę oraz nad potencjalnymi kłopotami z sąsiadami w pokoju hotelowym. Cała ta procedura jest wymagająca i kosztuje nas dużo nerwów. Gdy dochodzi do realizacji wypoczynku, nie zawsze jesteśmy w stanie z niego prawidłowo skorzystać, z powodu napięcia związanego z jego pomyślnym zakończeniem. Przytłaczającym momentem jest również oddech na plecach kończącego się i przebiegającego w niesamowicie szybkim tempie urlopu oraz niepokój związany z powrotem do pracy. Oczywiście nie jest to reguła, nie dotyczy ona  każdego, i w dużej mierze zależy od czynnika osobowościowego. Jednak coraz częściej słyszymy komunikat od koleżanek, że tegoroczne wakacje nie przyniosły ulgi i odpoczynku, natomiast przysporzyły dodatkowego stresu i napięcia. Nasuwa się wobec tego pytanie, co zrobić, aby świadomiej korzystać z urlopu i tym samym zmaksymalizować dobroczynny jego wpływ na nasze samopoczucie? Rozważmy więc korzyści z wypoczynku i ich wpływ na zdrowie psychiczne.

Kluczowe elementy wypoczynku

          Wypoczynek jest stanem, w którym człowiek odpoczywa zarówno psychicznie, jak i fizycznie, regenerując organizm po okresach intensywnej pracy lub stresu. Kluczowe elementy wypoczynku dla zdrowia psychicznego obejmują relaks, odprężenie oraz przerwę od codziennych zadań i otoczenia. Umożliwiają one regulację emocjonalną, poprawę nastroju oraz redukcję poziomu stresu. Regularne odpoczywanie wspiera również równowagę psychiczną i fizyczną oraz wzmacnia odporność na negatywne skutki chronicznego przeciążenia. Wypoczynek dzieli się na pasywny i aktywny, z których każdy ma swoje unikalne korzyści. Wypoczynek pasywny obejmuje aktywności, które nie wymagają dużego wysiłku fizycznego ani umysłowego. Do jego kluczowego element należy relaksowanie się w spokojnym otoczeniu. Przykładami takich czynności są:  czytanie książki, oglądanie filmów, słuchanie muzyki czy leżenie na plaży. Tego rodzaju wypoczynku pomaga w regeneracji sił poprzez odprężenie i zmniejszenie poziomu stresu. Z kolei wypoczynek aktywny wiąże się z podejmowaniem działań wymagających większej aktywności fizycznej i zaangażowania. Do jego elementów należą sporty takie jak pływanie, jazda na rowerze, wędrówki górskie, bieganie czy uprawianie jogi. Aktywny wypoczynek przyczynia się do poprawy kondycji fizycznej, zwiększenia poziomu energii i poprawy samopoczucia dzięki wydzielaniu endorfin. Zarówno pasywny, jak i aktywny wypoczynek są niezbędne dla utrzymania zdrowia psychicznego i fizycznego, a ich połączenie może przynieść najlepsze efekty w regeneracji organizmu i poprawie ogólnego samopoczucia. Jednak w niektórych przypadkach wypoczynek nie przynosi  tych pozytywnych aspektów, jakie niosą ze sobą upragnione wakacje, wskutek czego przebiegają one na „pełnych obrotach”. Zamiast regeneracji, dorabiamy się większego stresu i lęków towarzyszących nam jeszcze długo po powrocie. Zastanówmy się więc, jak powstaje stres, aby lepiej zrozumieć to zjawisko.

Mechanizm stresu

          Stres w organizmie powstaje jako odpowiedź na różne czynniki stresowe, które mogą być fizyczne, emocjonalne lub psychiczne. W kontekście wakacji stres może wynikać z konieczności zarządzania wieloma aspektami emocjonalnymi i logistycznymi. Gdy mózg wykryje stresor, uruchamia oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA). Podwzgórze wydziela kortykoliberynę (CRH), która stymuluje przysadkę do wydzielania adrenokortykotropiny (ACTH). ACTH następnie stymuluje nadnercza do wydzielania kortyzolu, głównego hormonu stresu. Równocześnie rdzeń nadnerczy wydziela adrenalinę i noradrenalinę, które przyspieszają tętno i podnoszą ciśnienie krwi. Te hormony powodują szereg reakcji fizjologicznych, przygotowując organizm do „walki lub ucieczki”: zwiększa się tętno, przyspiesza oddech, rozszerzają się źrenice, a aktywność układu trawiennego maleje. Warto zaznaczyć, że krótkoterminowy stres jest naturalny i zazwyczaj nieszkodliwy. Przykładem takiego stresu może być uczucie napięcia przed wyjazdem na wakacje. Jeśli jednak stres utrzymuje się podczas wypoczynku i po powrocie do codziennych obowiązków, staje się długotrwały i może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, depresja czy osłabienie układu immunologicznego.

Zmniejszanie obrotów

          Przede wszystkim należy zastanowić się, jak zminimalizować stres towarzyszący całemu przebiegowi. Zidentyfikujmy główną przyczynę odczuwanego dyskomfortu, aby ocenić rzeczywiste zagrożenie. Warto skorzystać ze wsparcia osób bliskich podczas organizacji wakacji, aby nie brać całego procesu na swoje barki, gdyż może to generować duże napięcie. Dobrym rozwiązaniem może być też skorzystanie z usług biura podróży, które zorganizuje urlop pod nasze preferencje. W przypadku obaw związanych z pakowaniem, warto przygotować listę potrzebnych rzeczy, która ułatwi działanie i zapobiegnie zapomnieniom. Ważne jest ustalenie priorytetów i skupienie się na najważniejszych rzeczach do zrobienia i zobaczenia. Próba realizacji wszystkich atrakcji podczas jednego wyjazdu może prowadzić do ciągłego pośpiechu, uniemożliwiając pełny relaks i oderwanie od codziennych obowiązków. Nieustanne powiadomienia i maile z pracy mogą zakłócać uważność, natomiast jest ona kluczowa dla pełnego doświadczania wakacyjnych rozrywek. Warto też być otwartym na nieplanowane zmiany. Pozytywne nastawienie pozwala traktować je jako szansę na nowe doznania, a adaptacyjność umożliwia szybkie dostosowanie się do nowych okoliczności i maksymalne korzystanie z urlopu.

          Urlop powinien przynosić poczucie odprężenia, wypoczynku fizycznego i psychicznego, oraz możliwość oderwania się od codziennych obowiązków i rutyny. Jest to czas sprzyjający regeneracji sił, nabraniu nowej energii oraz dbałości o siebie. Urlop jest również okazją do doświadczania nowych miejsc, kultur i przyjemności, które mogą poszerzać nasze horyzonty i inspiracje. Jeśli wakacje przynoszą nam odwrotny skutek i powodują jeszcze większe napięcia niż przed ich rozpoczęciem, warto zastanowić się, czy nie realizujemy ich zbyt intensywnie, zabierając cały wachlarz pozytywnych aspektów, wynikających ze świadomego wypoczynku.

Aleksandra Boda

Koordynatorka rejestracji CTiP w Namysłowie
Studentka psychologii